Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyeliğinde Sorumluluk : Bölüm II

Bilindiği üzere, her anonim şirketin esas sözleşmeyle atanmış veya genel kurul tarafından seçilmiş̧, bir veya daha fazla kişiden oluşan bir yönetim kurulu bulunur ( TTK m. 359).  Her yönetim kurulu üyesinin birbirine karşı sorumlulukları olduğu gibi yine her yönetim kurulu üyesinin şirkete ve üçüncü kişilere karşı da önemli sorumlulukları bulunmaktadır.

Kural olarak, Türk Ticaret Kanunu m. 365 uyarınca anonim şirket, yönetim kurulu tarafından yönetilip temsil edildiğinden, bu çerçevede, anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu büyük önem arz etmektedir ve bu nedenle üyeler, Türk Ticaret Kanunu m. 369 kapsamında, görevlerini tedbirli ve basiretli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmek yükümlülüğü altındadırlar. Türk Ticaret Kanunumuzun anonim şirket yönetim kurulu üyelerine tanıdığı haklar oldukça geniş olup bu hakların kullanılması neticesinde meydana gelecek sorumluluk ise bir o kadar fazladır. 

Anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin hukuki sorumlukları Türk Ticaret Kanunumuzun 549. vd. maddelerinde sayılmıştır. Örneğin, 549. maddeye göre, şirket kuruluşu, sermaye arttırılması/azaltılması ve birleşme, bölünme işlemlerinde ilgili belgelerin, taahhütlerin; yanlış, gerçeğe aykırı veya gerçeğin saklanmış bulunmasından ve diğer kanuna aykırılıklarından doğan zararlardan bu belgeleri düzenleyenler veya yapanların yanı sıra kusurlarının bulunması halinde katılanlar da sorumlu tutulmuştur. 

Devamı niteliğindeki hükümlerde ise, sermaye hakkında yanlış beyanlar ve ödeme yetersizliğinin bilinmesi, değer biçilmesinde yolsuzluk ve halktan para toplamak da dahil olmak üzere pek çok özel işlemde yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu kanunen düzenlenmiştir.(TTK m. 550- 551-552)

Anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğuna özel olarak yer verilen kanun maddesi ise Türk Ticaret Kanunumuzun 553. Maddesidir. Bilhassa ilgili kanun metninden anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin sahip olduğu hakların yanı sıra sorumluluklarının da oldukça büyük önem arz ettiği anlaşılmaktadır. Aynı zamanda kanun koyucu anonim şirket yönetim kurulu üyelerini, TTK 446. Maddesinde iptal davası açabilecek kişiler arasında saymış olmakla, anılan kanun maddesi ile yönetim kurulu üyelerine kanun veya esas sözleşme hükümlerine ve özellikle dürüstlük kuralına aykırı olan kararlardan dolayı iptal davası açma hakkı tanımasının yegane nedeni, aksi takdirde yönetim kurulu üyelerinin kişisel sorumluluğunun oluşabileceği olasılığıdır. Diğer yandan, anonim şirket üyelerinin genel kurul kararlarını yürütmekle sorumlu tutulduğu TTK m.375/f bendinde belirtilmiştir. 

Bilhassa, TTK’nin 378. Maddesinde düzenlendiği üzere, yönetim kurulunun riskin erken saptanması ve yönetimi ile yükümlü kılınması da, yönetim kurulu üyelerinin şirketin varlığını, gelişmesini ve devamını tehlikeye düşüren sebeplerin erken teşhisine ve önlenmesine yönelik aktif bir rol üstlenmeye yönlendirmiştir. 

•Farklılaştırılmış Teselsül

Anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin sorumluluk unsurlarından bir diğeri ise “Birlikte Sorumluluk (Farklılaştırılmış Teselsül)”tur. Farklılaştırılmış teselsül kavramı ile aynı zarardan sorumlu olan yönetim kurulu üyelerinin her birinin, dış ilişkide bireysel indirim sebeplerini ileri sürerek zararın kendilerine isnat edilebilecek miktarıyla sorumlu tutulmaları kastedilmektedir. Bu bağlamda, farklılaştırılmış teselsül kavramını TTK m. 553/3 kapsamında değerlendirmek gerekeceği şüphesizdir. Zira, TTK m. 553/3’e göre, hiç kimse, kontrolü dışında meydana gelen zararlardan ötürü sorumlu tutulamaz. Farklılaştırılmış teselsül sisteminde, zarara neden olan yönetim kurulu üyesi, zararın tamamından değil, kendilerine isnat edilebilen kısmından sorumlu olacaktır.  Ancak, farklılaştırılmış teselsül, meydana gelen zarar dolayısıyla, zarar verenlerin dış ilişkide alacaklıya karşı bireysel indirim sebeplerini ileri sürebilmelerine olanak sağlar; birlikte verilen zarar – tek başına verilen zarar ayrımı yapılmasını sağlamaz. Farklılaştırılmış teselsülde amaç, zarar ister ortak kusurla verilmiş olsun, ister farklı hukuki sebeplerden kaynaklanmış olsun, yönetim kurulu üyelerinin bireysel indirim sebeplerini daha dış ilişkide alacaklıya karşı ileri sürebilmelerine imkan vermek suretiyle sorumluluklarını kusurları oranında sınırlandırmaktır. Bu hususta Türk Ticaret Kanunu m. 557 hükmü düzenlenmiştir, şöyle ki; birden çok kişinin aynı zararı tazminle yükümlü olmaları halinde, bunlardan her biri kusuruna ve durumun gereklerine göre zarar kendisine yükletilebildiği ölçüde bu zarardan diğerleri ile birlikte müteselsilen sorumlu olur. ( TTK m. 557/1) 

•Yönetim Kurulu toplantısına Katılmayan Yönetim Kurulu Üyesinin Alınan Kararlardan Doğan Sorumluluğu

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunumuzun 375. maddesi yönetim kurulu üyelerinin devredilemez görev ve yetkilerini düzenlenmiştir. Yönetim kurulu üyesinin TTK m. 369 ve 375 kapsamında özen yükümlülüğü ile sevk  ve idare sorumluluğu bulunmaktadır. 

•Eski Yönetim Kurulu Kararlarından Kaynaklanan Sorumluluk

Bu hususta 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunumuzda açık ve birebir bir düzenleme bulunmamaktadır. Yeni Yönetim Kurulu Üyelerinin, eski Yönetim Kurulu kararlarından kaynaklanan sorumlulukları  ancak ilgili mevzuat çerçevesinde bütünsel olarak değerlendirilecek ve sonuçlandırılacaktır. 

Anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin sorumluluklarını belirttiğimiz başlıklar altında toplamak mümkün olmakla birlikte, karşılaşılan her somut olayın kanun ve ilgili mevzuat çerçevesinde değerlendirilerek sonuca ulaşılması gerektiğini de belirtmek isteriz. 

Yazımızın III. Bölümünde ise anonim şirketlerde genel kurul toplantısı ve ortaklar arasındaki hukuki ilişkilerin düzenlenmesi konu edilecektir.